استئونکروز زانو
استئونکروز زانو یا نکروز آواسکولار زانو (AVN)، زمانی اتفاق می افتد که خونرسانی به بخشی از استخوان فمور و یا پروگزیمال تیبیا مختل می شود. از آن جایی که سلول های استخوانی جهت سالم ماندن به جریان خون ثابتی نیاز دارند، هرگونه اختلال (کاهش یا قطع) در جریان خون بافت زنده استخوان می تواند منجر به از بین رفتن تدریجی سلول های استخوانی و مرگ بافت های استخوانی شود.
به طور کلی، زانو دومین محل شایع برای ابتلا به استئونکروز است و به مراتب کمتر از استئونکروز لگن اتفاق می افتد، و شامل استئونکروز خودبه خودی زانو (SPONK)یا استئونکروز ثانویه زانو می باشد.
استئونکروز زانو، عمدتا در قسمت دیستال و مدیال استخوان ران و قسمت داخل زانو اتفاق می افتد، اما احتمال بروز استئونکروز در قسمت خارجی زانو و یا استخوان تیبیا وجود دارد.
احتمال بروز این اختلال در تمامی سنین وجود دارد، اما عمدتا در افراد بالای ۶۰ سال شایع می باشد.
خانم ها سه برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به استئونکروز زانو قرار دارند.
بیشتر مبتلایان دارای بیماری های زمینه ای هستند یا در اثر آسیب به این عارضه مبتلای می شوند.
استئونکروز زانو موجب اختلال در عملکرد مفصل زانو و بروز درد می شود و در صورت عدم درمان به موقع باعث ایجاد آرتروز زانو خواهد شد. در صورتی که در مراحل اولیه تشخیص داده شود، اقدامات درمانی مانند مصرف دارو به منظور تسکین درد و یا محدود کردن دامنه حرکتی، موثر واقع خواهد شد. در مراحل پیشرفته، جهت پیشگیری از بروز آسیب های بیشتر به استخوان و بهبود عملکرد مفصل روش های جراحی توصیه خواهد شد.
علت استئونکروز زانو
علت اصلی اختلال در روند خونرسانی به طور کامل مشخص نیست، اما برخی عوامل ریسک بروز این عارضه را افزایش می دهند که عبارتند از:
- تروما ، شکستگی های غضروفی و صفحات استخوان ساب کندرال
- لخته های خونی، التهاب و آسیب سرخرگ ها
- مصرف مزمن کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزولون، کورتیزون یا متیل پردنیزولون) و مصرف بیش از حد مشروبات الکلی ممکن است باعث رسوب چربی در رگهای خونی و کاهش جریان خونرسانی استخوانها شود.
- برخی بیماری های زمینه ای (مانند کم خونی داسی شکل ، بیماری گوچر ، پانکریت یا التهاب پانکراس ، بیماری های خود ایمنی ، پیوند کلیه و لوپوس و …)
- قطع میکروواسکولار استخوان ساب کندرال
- ادم (تجمع مایع) منجر به افزایش فشار در رگ های خونی و افزایش فشار بین استخوانی شده، می تواند باعث کاهش خونرسانی به استخوان و نکروز شود.
- پوکی استخوان فرد را در معرض آسیب های ترومایی و میکروارگانیسمی بیشتر قرار می دهد که می تواند سبب جمع شدن مایع در فضای مغزاستخوان شود. ادم داخلی می تواند سبب ایجاد فشار در محفظه مغز استخوان شده و منجر به ایسکمی و نکروز شود.
علائم و نشانه های استئونکروز زانو
- احساس درد داخل زانو و حساس شدن نواحی اطراف زانو نسبت به لمس
- تورم
- محدود شدن دامنه حرکتی زانو
- انجام برخی حرکات و یا آسیب های جزئی باعث تشدید درد می شود
- با پیشرفت بیماری، انجام حرکاتی مانند ایستادن و یا تحمل فشار بر روی زانوی درگیر سخت خواهد شد و عملکرد زانو مختل خواهد شد
تشخیص استئونکروز زانو
تشخیص این اختلال در مراحل اولیه اهمیت بسیاری دارد. تشخیص بر اساس موارد زیر انجام می گیرد :
- معاینه فیزیکی و بررسی علائم بالینی (تورم، گرمی و قرمزی مفصل ، سفتی مفصل ، محدوده دامنه حرکتی مفصل، میزان درد هنگام وارد آمدن فشار به زانوی درگیر ، هر گونه علامتی از آسیب ماهیچه ها، تاندون ها و رباط های اطراف زانو)
- یافته های حاصل از تصویربرداری رادیوگرافی و به خصوص MRI
تشخیص های افتراقی استئونکروز زانو عبارتند از: استئوکندریت دیسکانت ، استئوآرتریت اولیه، استئوپنی گذرا زانو و یا بورسیت پس انسرین. برای رد کردن تشخیص های افتراقی می توان از MRI استفاده نمود.
درمان استئونکروز زانو
درصورتیکه علت عارضه مشخص باشد، درمان شامل کنترل بیماری زمینه ای ایجاد کننده عارضه خواهد بود.
تمایز نوع SPONK (خود به خودی) و نوع ثانویه، مرحله بیماری ، محل آسیب استخوانی، میزان آسیب و علت بروز بیماری اهمیت فراوانی در انتخاب روش درمان دارد.
درمان های غیر جراحی برای استئونکروز SPONK زانو، معمولا نتایج خوبی دارد و شامل :
- تغییر در میزان فعالیت ها و کاهش فشار وارده به زانو ( استفاده از عصا و واکر هنگام راه رفتن )
- فیزیوتراپی با تمرکز بر تقویت عضلات چهارسر ران و همسترینگ و بهبود دامنه حرکتی زانو
- درمان دارویی شامل: کلسیم ، ویتامین د ، آنالوگهای PTH ( سینوپار و …) ، آلندرونیت
درمان های غیرجراحی درموارد استئونکروز ثانویه معمولا نتیجه چندان مطلوبی ندارد و اکثر این بیماران در نهایت نیازمند درمان جراحی هستند.
