سندرم کمپارتمان مزمن ساق پا
هر گروه از ماهیچه‌های دست و پا، همراه با رگ‌های خونی و عصب‌های مجاور خود، در فضایی قرار می‌گیرند که توسط بافتی به نام فاسیا (لایه پوششی فیبری) احاطه می‌شوند که کمپارتمان نامیده می‌شوند.
چند دقیقه بعد از فعالیت عضلات افزایش حجم موقتی پیدا می کنند، این افزایش حجم (در حدود بیست درصد) معمولا بر اثر پرخونی که در عضله ایجاد می شود و در پایان فعالیت بدنی به تدریج از بین می رود. با افزایش حجم عضلات، فشار درون کمپارتمان افزایش می یابد. در مواردی ممکن است افزایش فشار در بافت نرم منجر به افزایش فشار مایع میان بافتی شده، گردش خون پا را دچار اختلال کند و باعث درد، تورم و گاهی اوقات ناتوانی عضلات شود، این حالت سندرم کمپارتمان مزمن یا فشاری (Chronic exertional compartment syndrome (CECS نامیده می شود.
علائم سندرم کمپارتمان مزمن
علائم سندرم کمپارتمان مزمن بیشتر به‌طور تدریجی در طی انجام تمرین ورزشی ( معمولا بعد از ۱۵ دقیقه از شروع فعالیت) بروز می‌کنند و پس از توقف فعالیت برطرف می‌شوند. این علائم عبارت‌اند از:
- مهمترین علامت سندروم کمپارتمان مزمن درد ساق است
- درد و گرفتگی با شدت یافتن فعالیت بدنی افزایش می یابد و با قطع فعالیت بدنی از بین می رود
- در ۸۰-۷۰ درصد موارد درد در هر دو ساق احساس می شود
- بی حسی در ناحیه جلوی ساق
- احساس ضعف و مشکل در حرکت دادن عضلات ساق
- احساس سوزش در جلوی ساق و یا بی حسی در پشت پا
تشخیص سندرم کمپارتمان مزمن
- در معاینه این بیماران عضلات جلوی ساق سفت و دردناک هستند و پایین آوردن مچ پا و انگشتان ممکن است شدت درد را افزایش دهد
- در برخی موارد قسمتی از عضلات جلوی ساق از طریق یک هرنی در فاشیای آن به سمت بیرون برجسته می شود
- ممکن است در معاینه بیمار مشاهده شود که قدرت عضلات جلو و بیرون ساق کاهش پیدا کرده اند
- اندازه گیری فشار داخل کمپارتمان ساق ، تست عصب، انواع عکس برداری مانند سی تی اسکن، اشعه ایکس و MRI به تایید تشخیص این بیماری و افتراق آن با بیماری های دیگری که موجب درد در جلو ساق می شوند (شکستگی های استرسی ساق، شین اسپلینت، گیر کردن عصب پرونئال در جلوی ساق ، تاندونیت و … ) کمک می کند.
عوامل خطر
عواملی که احتمال بروز سندرم کمپارتمان مزمن را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- سن : گرچه افراد در هر سنی ممکن است دچار سندروم کمپارتمان فشاری مزمن شوند، اما این شیوع عارضه در بین ورزشکاران زیر 30 سال بیشتر از دیگر افراد است
- نوع ورزش : ریسک کمپارتمان مزمن ساق پا در ورزشکارانی که تمرینات شدید و قدرتی یا حرکات پر تکرار و سرعتی (ورزش‌هایی مانند دویدن، دوچرخه‌سواری یا شنا کردن) انجام می دهند بسیار بالا است
- مصرف کراتین و داروهای هورمونی آنابولیک احتمال بروز این عارضه را افزایش می دهند
درمان سندرم کمپارتمان مزمن
سندرم کمپارتمان مزمن، یک وضعیت خطرناک نیست و معمولاً در صورت درمان مناسب و به‌موقع موجب آسیب در دراز مدت نمی‌شود.
درمان سندرم کمپارتمان مزمن با استراحت ، متوقف کردن تمریناتی که سبب بروز آن شده‌اند و تغییر دادن آن‌ها به تمریناتی کم شدت تر آغاز می‌شود. سایر درمان های مورد استفاده عبارتند از:
- فیزیوتراپی با هدف کاهش درد ، افزایش سطح عملکرد، افزایش انعطاف پذیری، افزایش استقامت
- استفاده از کفی طبی
- مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
درمان جراحی
در صورتیکه علیرغم اقدامات درمانی فوق علائم همچنان ادامه داشته باشند، عمل جراحی فاشیوتومی پیشنهاد می شود. در عمل فاشیوتومی پرده فاشیایی جلوی کمپارتمان بریده و باز می شود تا فضای بیشتری برای تورم ماهیچه فراهم آمده و فشار آن در حین ورزش و فعالیت بدنی افزایش پیدا نکند.
معمولاً برش پوستی برای سندرم کمپارتمان مزمن کوتاهتر از برش سندرم کمپارتمان حاد است و این عمل جراحی یک روش انتخابی است نه یک اورژانس.
