نکروز استخوانی زانو (SPONK) چیست ؟
بیماری نکروز استخوانی زانو (SPONK) یک ضایعه دردناک می باشد که به علت اختلال در جریان خون استخوان های زانو ایجاد می شود. این اختلال باعث مرگ بافت استخوان زانو می شود که به آن نکروز استخوانی زانو یا Spontaneous Osteonecrosis of the Knee گفته می شود.
نکروز استخوانی معمولا به زیر صفحه غضروفی گسترش یافته و باعث آسیب به مفصل زانوشده و نهایتا منجر به التهاب دردناک مفصل زانو می شود.این بیماری در خانم ها و افراد مسن بیشتر دیده می شود. زانو بعد از مفصل هیپ شایع ترین محل نکروز استخوانی می باشد. SPONK بیشتر در یک زانو رخ داده و معمولا کندیل داخلی فمور را درگیر می کند.
علل ایجاد نکروز استخوانی زانو:
علل اصلی ایجاد این بیماری هنوز مشخص نیست اما فاکتور های زیر می توانند احتمال وقوع آن را افزایش دهند:
- آسیب های منیسک و سابقه جراحی و خارج سازی منیسک (مخصوصا ریشه خلفی منیسک داخلی)
- آسیب های تروماتیک زانو
- پوکی استخوان
علائم:
اولین علامت این بیماری شروع ناگهانی درد در زانو می باشد. این درد هنگام تحمل وزن ، بالا رفتن از پله و در شب ها افزایش می یابد. درد معمولا محدود به محل ضایعه می باشد. علائم دیگر عبارتند از :
- حساسیت زانو و اطراف آن به لمس
- افیوژن (تورم) زانو
- کاهش محدوده حرکت مفص زانو به دنبال درد و افیوژن
پیشرفت بیماری چندین ماه تا یک سال طول می کشد و تشخیص زودهنگام بیماری بسیار اهمیت دارد. در برخی مطالعات دیده شده که تشخیص و درمان زودهنگام نتایج بهتری را به دنبال دارد.
تشخیص:
- رادیوگرافی: رادیوگرافی در نماهای AP و lateral زانو درخواست می شود. در مراحل پیشرفته بیماری تغییرات استخوانی در رادیگرافی قابل مشاهده است اما در مراحل ابتدایی رادیوگرافی معمولا طبیعی می باشد.
- MRI: MRI بهترین روش تشخیصی برای نکروز استخوانی زانو می باشد و معمولا بعد از رادیوگرافی استفاده می شود. تغییرات در مراحل ابتدایی بیماری نیز در MRI قابل مشاهده می باشد.
درمان:
درمان بستگی به استیج بیماری و وسعت درگیری استخوان دارد. در مراحل ابتدایی بیماری و در صورتی که وسعت درگیری کوچک باشد درمان غیر جراحی است. درمان غیر جراحی شامل موارد زیر می باشد:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) می توانند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
- عصا: استفاده از عصا باعث می شود زانو وزن کمتری را تحمل کرده و در نتیجه روند تخریبی کند شده و حتی ترمیم صورت می گیرد.
- تمرین های ورزشی: انجام برخی تمرین های ورزشی به منظور تقویت عضلات ران و افزایش محدوده حرکت زانو مفید هستند. همچنین ورزش در آب جهت کاهش فشار روی مفصل توصیه می شوند.
- کاهش فعالیت هایی که روی مفصل زانو فشار می آورند، مانند بالا رفتن از پله.
- داروهای بیس فسفنات: بیس فسفونات‌ها با مهار استئوکلاست (سلول های استخوانخوار) مانع از دست دادن توده استخوانی بدن می‌شوند. تحقیقات نشان داده که این داروها به کاهش کلپس مفصل در بیماران SPONK کمک کرده و در نتیجه جراحی تعویض مفصل زانو را به تعویق می اندازد.
- Subchondroplasty: یک روش تهاجمی و غیرجراحی می باشد. در این روش در محل ضایعه ماده جایگزین استخوان تزریق می شود. بعد از مدتی این ماده جایگزین مصنوعی توسط بافت سالم استخوانی جایگزین شده و ضایعه ترمیم می شود.
درمان های غیرجراحی
در صورتی که وسعت درگیری زیاد باشد یا درد بیمار با درمان های غیر جراحی بهبود نیابد، جراحی توصیه می شود. درمان های غیر جراحی شامل موارد زیر می باشد:
- تعویض مفصل یک طرفه زانو (UKA): در مواردی که ضایعه کوچک و محدود به یک کندیل باشد می توان از این روش استفاده نمود. در این روش فقط قسمت آسیب دیده در یک کندیل برداشته می شود و با پروتزی از جنس فلز و پلاستیک فشرده جایگزین می گردد.
- تعویض مفصل کامل زانو (TKA): درمواردی که درگیری فراتر از یک کندیل بوده و نیاز به تعویض کامل مفصل باشد از این روش استفاده می شود.
- استئوتومی فوقانی تیبیا یا دیستال فمور: در مواردی که SPONK باعث ایجاد واروس (پای پرانتزی) و یا والگوس (پای ضربدری) در فرد شده باشد، ازاین روش به منظور اصلاح زاویه اندام تحتانی استفاده می شود.
برای مشاهده بیماری های دیگر زانو کلیک کنید.
متخصص ارتوپدی – فوق تخصص جراحی زانو در رشت
