اپی فیزیودز (Epiphysiodesis)
اپی فیزیودز (Epiphysiodesis) یک روش جراحی ارتوپدی در کودکان است که در موارد دچار اختلاف طول اندام تحتانی انجام می شود و هدف از این جراحی مساوی کردن دو اندامی است که با هم اختلاف طول دارند. همچنین از اپی فیزیودز در برخی موارد برای تصحیح انحراف مفصل زانو هم استفاده می شود.
دو نوع اپی فیزیودز وجود دارد که برای درمان طیف متنوعی از اختلالات ارتوپدی کودکان استفاده می شوند:
همی اپی فیزیودز (Hemiepiphysiodesis) موقت:
به عنوان رشد هدایت شده شناخته می شود، یک تکنیک جراحی است که برای اصلاح تدریجی تغییر شکل اندام زاویه ای در بیماران نابالغ اسکلتی استفاده می شود. نکته مهم این است که کودک باید در سن رشد باشد. به طور معمول رشد در دختران تا 16 سالگی و در پسران تا 18 سالگی اتفاق می افتد. کودکان باید به طور دوره ای مورد بررسی قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که تغییر شکل عود نمی کند. این گزینه جراحی جایگزینی برای استئوتومی های اصلاحی است که با حداقل تهاجم ، درد کمتر، بی حرکتی کوتاه تر، کاهش هزینه و خطر کمتر جراحی همراه است. همی اپی فیزیودز موقت برگشت پذیر است یعنی ایمپلنت های فلزی مورد استفاده را می توان پس از دستیابی به اصلاح مورد نظر برداشت و بنابراین صفحه رشد می تواند رشد و عملکرد طبیعی خود را از سر بگیرد.
اپی فیزیودز دائمی:
اپی فیزیودز دائمی برگشت ناپذیر است و عملکرد صفحه رشد پس از جراحی قابل ترمیم نیست.
در دو انتهای استخوان های بلند بدن مانند استخوانهای ران و ساق صفحات غضروفی وجود دارند که به آنها صفحه رشد یا صفحه اپی فیزی (Epiphyseal plate) می گویند. این صفحات مسئول رشد طولی استخوان بوده و در پایان بلوغ تبدیل به استخوان می شوند و بعد از این زمان بلندتر شدن طول استخوان دیگر امکان پذیر نخواهد بود.
بیشترین رشد اندام تحتانی از صفحه رشد انتهایی پایین فمور و انتهای بالایی استخوان ساق می باشد. در واقع 80 % رشد اندام تحتانی از اطراف زانو شکل می گیرد.
اختلاف در طول اندام های تحتانی در صورتی که کمتر از ۲ سانتیمتر باشد نیازی به اصلاح جراحی وجود نخواهد داشت، ولی در مواردی که اختلاف طول دو اندام تحتانی زیاد باشد می تواند موجب لنگش ، تغییر شکل در لگن و ستون فقرات کودکان شود . در بچه ها اختلاف بین ۵-۲ سانتیمتر را می توان با انجام عمل جراحی اپی فیزیودز اصلاح کرد.
جراحی اپی فیزیودز برای کودکانی که در سن رشد می باشند موثر است.
جراحی اپی فیزیودز برای تصحیح اختلاف طول اندام ها
- تخریب صفحه رشد در اندام طولانی ترانجام شود: دو شکاف در دو طرف زانو داده شده و صفحه رشد پایینی استخوان ران در طرف داخل و خارج تخریب می شود. به این صورت که صفحه رشد انتهای پایینی استخوان رانی که بلندتر از طرف مقابل است به نحوی تخریب می شود که رشد استخوانی کاهش و یا توقف یابد، ولی استخوان ران طرف مقابل به رشد خود تا پایان دوران بلوغ ادامه می دهد.
- می توان به جای تخریب صفحه رشد، بر روی آن یک پلاک گذاشت تا اجازه رشد را از آن بگیرد.
در نتیجه اختلاف طول دو اندام، با رشد سریعتر اندام مقابل به تدریج کاهش می یابد و در پایان دوران بلوغ که رشد طولی استخوان ها متوقف می شوند باید دو استخوان ران طول یکسانی داشته باشند.
عوارض:
این روش مهارت زیادی می خواهد و باید به دقت محاسبه شود که عمل جراحی، در چه سنی انجام شود تا نتیجه بهتری حاصل شود و بیمار با مشکل اختلاف طول پاها مواجه نشود. اگر عمل جراحی زودتر از موعد خود انجام شود. طول استخوان ران عمل شده از استخوان طرف مقابل کوتاه تر شده و اختلاف طول اندام ها برعکس می شود و اگر جراحی دیرتر از موعد انجام شود اصلاح به اندازه کافی صورت نگرفته و اندام بلندتر باز هم تا حدودی بلند تر باقی می ماند .
البته ممکن است با تمام دقتی که در محاسبه به عمل می آید طول اندام عمل شده کمی بلندتر بماند و یا حتی کوتاه تر شود. مشکل دیگر این نوع عمل جراحی این است که طول طرف سالم را کم می کند و در واقع قد فرد را کمی کوتاه می کند.
دکتر سلیمانها
متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی زانو ( mehran soleymanha )
استاد تمام گروه ارتوپدی دانشگاه علوم پزشکی گیلان و عضو انجمن جراحان زانو و آسیب های ورزشی
کلینیک زانوی رشت (rasht knee clinic)
