انواع استئونکروز زانو و مراحل پیشرفت عارضه
استئونکروز زانو (Osteonecrosis) یا همان نکروز آواسکولار زانو (Avascular necrosis) زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون به بافت استخوانی مسدود شود. مواد مغذی و اکسیژن مورد نیاز استخوان‌ها برای سالم ماندن و بازسازی از طریق جریان خون حمل می‌شود. بدون جریان خون، سیستم اسکلتی نمی‌تواند بافت استخوانی جدید را با سرعت کافی بسازد و این وضعیت منجر به تضعیف تدریجی ساختار استخوانی می شود.
عارضه استئونکروز پیامد مستقیم جریان ناکافی خون و اکسیژن به قسمت آسیب‌دیده است.
استئونکروز زانو یک وضعیت استخوانی دردناک است که با گذشت زمان بدتر شده و می‌تواند روی تحرک فرد تاثیر بگذارد و منجر به آسیب شدید در زانو و ایجاد آرتروز شدید زانو و یا شکستگی‌های احتمالی زانو شود.
این عارضه می‌تواند در همه سنین و جنسیت‌ها رخ دهد، اما بیشتر در سنین 30 و 40 سالگی اتفاق می‌افتد.
نکروز آواسکولار می‌تواند بافت استخوانی را در هر مفصلی تحت تاثیر قرار دهد، اما معمولا در لگن مشاهده می شود. مفاصل دیگری که می‌توانند به استئونکروز مبتلا شوند شامل زانو، مچ پا، فک، بالای بازو و شانه‌ها می باشد.
انواع استئونکروز زانو:
استئونکروز زانو شامل :
- استئونکروز خودبه خودی زانو (SPONK) : در موارد استئونکروز خودبه خودی زانو یا Spontaneous Osteonecrosis of the Knee ، نکروز استخوانی عموما در زیر صفحه غضروفی رشد پیدا می کند و باعث ایجاد التهاب دردناک و آسیب مفصل زانو می شود . این عارضه بیشتر در یک زانو رخ داده و معمولا کندیل داخلی فمور را درگیر می کند.
- استئونکروز ثانویه زانو : در اغلب موارد بیماران مبتلا به استئونکروز ثانویه پیش آگهی بدتری دارند و درمان های غیرجراحی درموارد استئونکروز ثانویه معمولا نتیجه چندان مطلوبی ندارد و اکثر این بیماران در نهایت نیازمند درمان جراحی هستند.
علل استئونکروز زانو
استئونکروز زانو ممکن است به دلایل مختلفی بروز کند که شامل:
- ترومای مفصلی یا استخوانی (شکستگی زانو و یا دررفتگی مفصل زانو که منجر به آسیب عروق خونی مجاور شده است)
- پرتودرمانی برای درمان سرطان (می‌توانند استخوان را ضعیف کرده و به رگ‌های خونی آسیب برسانند)
- رسوب چربی در رگ‌های خونی که عروق خونی کوچک را مسدود کرده است
- بیماری‌های خاص: بیماری‌هایی مانند کم خونی داسی شکل و بیماری گوچر
- مصرف برخی دارو ها مانند داروهای کورتونی که توسط افراد مبتلا به آسم و بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید مصرف می‌شود، می‌تواند میزان خون‌رسانی به مفصل زانو را کاهش دهد
- استفاده بیش از حد الکل
- ژنتیک
- علل نامشخص
مراحل پیشرفت عارضه استئونکروز زانو
پیشرفت استئونکروز زانو معمولا بر اساس شدت بیماری به چهار تقسیم می شود:
- مرحله I: مرحله اولیه است و علائم خفیف هستند و به طور متوسط ۶-۸ هفته ادامه دارند.
- مرحله II: معمولا چند ماه طول می‌کشد تا بیماری وارد این مرحله شود، در این مرحله علائمی از صاف شدن لبه های استخوان فمور در تست تصویر برداردیده مشاهده می شود. در این مرحله، سی تی اسکن جهت سنجش میزان درگیری زانو توصیه می شود
- مرحله III: علائم عارضه حدود ۳-۶ ماه ادامه دارد. غضروف مفصل شروع به تحلیل و تخریب کرده است . در این مرحله معمولا درمان جراحی از سوی پزشک تجویز خواهد شد
- مرحله IV: کلسیفیکاسیون جدی وجود دارد و غضروف و استخوان تخریب شده است. با تخریب غضروف آرتیکولار، احتمال ساییده شدن مفصل زانو افزایش می یابد که منجر به بروز استئوآرتریت خواهدشد و در این مرحله معمولا جراحی تعویض مفصل زانو لازم است
علائم استئونکروز زانو
ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد تا متوجه علائمی که نشان دهنده استئونکروز زانو است شوید این علائم در طول زمان می توانند شامل موارد زیر باشند:
- درد متناوب که با فشار دادن به استخوان و سپس برداشتن فشار ظاهر می‌شود و کاهش می‌باید
- ورم زانو
- سفت شدن مفصل و کم شدن محدوده حرکتی
- مشکل در بالا رفتن از پله‌ها، ایستادن یا راه رفتن و یا لنگیدن
تشخیص استئونکروز زانو
در تشخیص بالینی عارضه استئونکروز ممکن است با بعضی از بیماری‌های مفصلی اشتباه گرفته شود. از این رو استفاده از روش‌های تصویربرداری (رادیوگرافی، ام آر آی ، سی تی اسکن ، اسکن استخوان) به تشخیص قطعی عارضه کمک می کنند.
روش های درمان استئونکروز زانو
به طور کلی گزینه‌های درمانی به وسعت و محل ناحیه استئونکروز، سن بیمار و سطح فعالیت بستگی دارد. روش‌های درمانی این عارضه متنوع بوده و شامل موارد زیر می‌شوند:
- دارودرمانی : در مراحل اولیه نکروز آواسکولار زانو، برخی داروها مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) ، داروهای پوکی استخوان ، رقیق‌کننده‌های خون، داروهای کاهش دهنده کلسترول ممکن است به کاهش علائم و بهبود عارضه کمک کنند.
- استراحت و محدود کردن فعالیت بدنی
- ورزش و فیزیوتراپی و تحریک الکتریکی
- درمان جراحی: در مراحل پیشرفته که بخش زیادی از استخوان زانو تحت تاثیر این عارضه قرار گرفته باشد و روش‌های درمان غیرتهاجمی تاثیرگذار نباشند ، جهت پیشگیری از بروز آسیب های بیشتر به استخوان و بهبود عملکرد مفصل روش های جراحی توصیه خواهد شد.
روش های جراحی استئونکروز زانو
روش های جراحی مختلفی می‌توانند برای درمان استئونکروز زانو استفاده شوند که عبارتند از:
- دبریدمان آرتروسکوپی و میکروفرکچر
- رفع فشار هسته (Core decompression)
- پیوند استئوکندرال osteochondral allograft (استخوان و غضروف)
- استئوتومی (high tibial osteotomy)
- آرتروپلاستی و تعویض کامل یا جزئی مفصل زانو
