آرتروز زانو
در استئوآرتریت زانو (osteoarthritis)، که به آرتروز زانو نیز معروف است، غضروفهای مفصلی زانو به تدریج فرسوده می شود. در این حالت استخوانهای مفصل در تماس مستقیم با هم قرار می گیرند و در نبود لغزندگی و ضربه گیری مناسب توسط غضروفها، سایش استخوانها روی هم موجب درد، تورم و کاهش توانایی حرکت می شود.
عوامل زمینه ساز
رایج‌ترین علت آرتروز زانو بالا رفتن سن است. تقریباً همه افراد با گذشت زمان به طور تدریجی تا حدودی به ساییدگی زانو مبتلا می‌شوند. به هر حال، عوامل متعدد می‌توانند ریسک ابتلا به آرتروز زانو در سنین پایین را افزایش دهند.
مهم‌ترین این عوامل به شرح زیر هستند:
- چاقى : افزایش وزن باعث افزایش فشار وارد شده به همه مفاصل و به طور خاص مفاصل زانو می‌شود. در این حالت هر کیلو وزن اضافه شده میتواند ۳ تا ۴ کیلو وزن اضافی به زانوها وارد کند.
- عوامل ژنتیکى : این عامل میتواند یک فرد را بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز زانو در مقایسه با سایرین قرار دهد.
- جنسیت: زنان در سنین ۵۵ سال و بالاتر از آن با احتمال بیشتری نسبت به مردان به آرتروز زانو مبتلا می‌شوند.
- ضربه
- آسیب‌های مکرر ناشی از وارد شدن فشار ثابت به مفاصل:این آسیب‌ها معمولاً در نتیجه نوع شغلی که فرد به آن اشتغال دارد ایجاد می‌شود. افرادی دارای مشاغلی که نیازمند فشار به مفاصل همچون زانو زدن، چمباتمه زدن، بالا و پایین رفتن از پله ها به دفعات متوالى (به خصوص پله هایى که شیب تند دارند) یا بلند کردن اجسام سنگین هستند، به احتمال بیشتری به آرتروز زانو مبتلا می‌شوند.
- نحوه زندگی که منجر به فشار بیش از اندازه به ناحیه زانو می گردد: مواردى چون چهارزانو نشستن، دوزانو نشستن
- فعالیت‌های ورزشی سنگین مانند وزنه بردار
- ناپایداری زانو به علت پارگی رباط های صلیبی
- پارگی طولانی مدت منیسکها
- شکستگیهاى داخل مفصلى زانو
- انحرافات محور زانو : مانند پاى پرانتزى ، پاى ضربدرى
- برخی از بیماری‌ها : نظیر آرتریت روماتوئید، بیمارى استئوکندریت دیسکان، بیمارى کندرومالاسى کشکک (نرم شدن غضروف زیر کشکک) و موارد دررفتگى مکرر .
علایم و نشانه ها
علایم آرتروز زانو اغلب به آرامی شروع شده و با گذشت زمان تشدید می‌شود. نشانه‌ها و علائم آرتروز زانو درد شامل موارد زیر هستند:
- درد مفصل زانو در طول حرکت یا پس از فعالیت
- خشکى مفصل : سفت شدن و صدای تق تق زانو به ویژه زمانی که شما صبح از خواب بیدار می‌شوید یا برای یک مدت طولانی بی حرکت هستید
- کاهش دامنه حرکتی مفصل زانو
- ضعف و لاغر شدن عضلات اطراف زانو
- تشکیل استخوان اضافی (خار استخوانی): این استخوانچه های اضافی که شبیه یک توده سخت است میتواند در اطراف زانو تشکیل شود.
- احتمال ایجاد کیست در ناحیه پشت مفصل که به کیست بیکر (Baker Cyst) معروف است
تشخیص:
رادیولوژی: اولین و ساده ترین روش تشخیصی آرتروز زانو رادیوگرافی ساده می باشد.
- کاهش فضای مفصلی
- ایجاد استخوان اضافه (خار استخوانی) در اطراف زانو
- پیدایش کیست های استخوانی
MRI: در این روش با کمک امواج مغناطیسی می توان عکسهای دقیق از استخوان و بافت نرم و غضروف مفصلی تهیه نمود. ام آر آی معمولاً برای تشخیص آرتروز لازم نیست، اما میتواند اطلاعات بیشتری را در صورت پیچیده بودن شرایط در اختیار پزشک معالج قرار دهد.
درمان :
روش‌های اصلی و قطعی درمان آرتروز زانو عبارتند از:
-
تغییر شرایط زندگی:
پرهیز از چهار زانو نشستن ، دو زانو نشستن ، بالا و پایین رفتن از پله ها و درنهایت عدم انجام حرکات جهشى- چرخشى و تند
-
کاهش وزن درصورت وجود چاقى
-
درمان دارویى:
شامل مسکن‌های درد خوراکی به شکل قرص و نیز پمادهای تسکین دهنده درد موضعی باشد که بر روی پوست بیمار استفاده می‌شود. انتخاب‌های موجود در این رابطه شامل استامینوفن ، دیکلوفناک، ژلوفن، ایندو متاسین، ناپروکسن، سلکوکسیب
-
فیزیوتراپی به منظور تقویت عضلات اطراف مفصل زانو:
با تقویت عضلات میزان فشار روى مفاصل کاهش می یابد که نوع تمرین و شدت آن ازطریق فیزیوتراپیست تنظیم می شود
-
بریس یا زانو بند طبی و وسایل کمکى طبق نظر متخصص مربوطه :
همچنین پزشک ممکن است به شما پیشنهاد دهد از عصا ، کفش یا کفی طبی برای کاهش درد در زمان نشستن یا راه رفتن استفاده کنید.
-
آب درمانى(هیدروتراپى) :
اکثر اشخاص مبتلا به درد و خشکی مزمن عضلات آب درمانی زانو با آب گرم را ترجیح می‌دهند که میتواند بطور قابل ملاحظه‌ای سبب کاهش درد گردد. آب گرم میتواند درد و خشکی ناشی از آرتروز زانو و آسیب‌های زانو را تسکین دهد . گرمای مرطوب در مقایسه با گرمای خشک سریع‌تر و عمیق‌تر به داخل بافت‌ها نفوذ می‌کند.
-
تزریق ژل :
در این روش، یک مایع ژله مانند که اسید هیالورونیک نامیده می شود به داخل مفصل زانو تزریق می گردد. این ماده به عنوان یک روان کننده عمل می کند و باعث می شود که استخوان ها روی یکدیگر به آرامی حرکت کنند و به عنوان یک ضربه گیر برای بارهای وارد شونده بر مفصل عمل می کند. و این درمان می تواند به مدت شش ماه تا یکسال در بیماران با آرتروز متوسط باعث بهبود علائم گردد.
-
تزریق استروئید:
تزریق استروئید میتواند به تسکین موقت درد و کاهش ورم زانو ایجاد شده کمک کند. تزریق استروئید برای آرتروز زانو باید فقط به عنوان یک درمان کوتاه مدت مورد استفاده قرار گیرد و تزریق‌های متوالی میتواند باعث تشدید آرتروز زانو گردد.
-
درمان با عمل جراحى:
معمولاً زمانی برای بیمار استفاده از عمل جراحی تجویز می‌شود که زانو درد شدید بوده و به روش های غیر جراحی پاسخ ندهد.
درمانهای جراحی:
-
آرتروسکوپی و شستشو:
در این روش جراح با کمک آرتروسکوپ و بدون برش جراحی جراح قطعات آسیب دیده ی غضروف را برداشته و سطح استخوانها را تمیز می کند و استخوانچه های اضافی داخل مفصل را بر می دارد و در صورت وجود آسیب در سایر اجزای زانو آنها را ترمیم می کند. با این روش بین 6 ماه تا 18 ماه درد بیمار کمتر خواهد بود. این روش بیشتر به منظور به تعویق انداختن جراحی های تعویض مفصل به کار می رود.
-
استئوتومی:
در این تکنیک هدف اصلاح راستای مفصل زانو از طریق برش و تغییر شکل استخوان فمور یا تیبیا است. در مواردی که یک طرف زانو در اثر انحراف محور دچار مراحل اولیه استئوآرتریت شده با تغییر راستا و انتقال وزن به قسمت سالم زانو درد کاهش یافته و عملکرد مفصل بهبود می یابد.
-
آرتروپلاستی یا جراحی تعویض مفصل زانو:
عبارت است از جایگزین کردن مفصل با قطعات مصنوعی ساخته شده از فلز و پلاستیک.فشرده. این جایگزینی میتواند کل مفصل یا محدود به بخش خاصی از زانو باشد. این نوع جراحی می تواند بین 15 تا 20 سال درد و محدودیت حرکتی بیمار را از بین ببرد.
متخصص ارتوپدی – فوق تخصص جراحی زانو در رشت
