ایمپلنت زانو و همه چیز درباره آن

ایمپلنت زانو

ایمپلنت زانو یا مفصل‌مصنوعی زانو، برای جایگزینی مفصل زانوی تخریب شده طراحی شده‌است و هدف آن دستیابی به دامنه حرکت مفصل زانو، تعادل کافی و اصلاح بدشکلی اندام تحتانی است.

ایمپلنت های زانو معمولاً از انواع مختلفی از فلز و پلاستیک ساخته شده‌اند، کلاهک‌های فلزی جایگزین استخوان ران و ساق پا می‌شوند، در حالی که از پلاستیک با چگالی‌بالا برای جایگزینی غضروف آسیب‌دیده استفاده می شود. هردو قسمت تیبیا و قسمت استخوان‌ران از فلز ساخته‌شده‌اند. سیمان استخوان (Polymethyl methacrylate)  برای کمک به ماندن ایمپلنت در جای خود استفاده می شود.

با گذشت زمان و پیشرفت فناوری، شاهد تغییراتی در مواد و طراحی ایمپلنت های زانو هستیم. تولید کنندگان ایمپلنت زانو به طور مداوم در تلاشند تا مفاصل مصنوعی بهتری تولید کنند که ماندگاری بیشتری داشته باشند.

جراحی های تعویض مفصل های زانو یکسان نیستند. انواع مختلفی از ایمپلنت های زانو وجود دارد و از بیمار به بیمار دیگر متفاوت است. امروزه اکثر مفاصل زانو مصنوعی دارای مواد مشابهی هستند اما تفاوت های ظریفی در طراحی آنها وجود دارد. این تفاوت ها در طراحی ساختار متناسب با نیازهای خاص و سطح فعالیت بیمار است.

جراح شما می‌تواند در مورد مناسبترین پروتز زانو راهنماییهای لازم را انجام دهد. نوع ایمپلنتی که توسط پزشک انتخاب می شود بر اساس فاکتورهای زیر تعیین می گردد:

• میزان دفورمیتی (بدشکلی) و آناتومی زانو
• سن
• سطح فعالیت
• وزن
• وضعیت سلامت عمومی

مواد اصلی مورد استفاده در انواع مختلف ایمپلنت های تعویض زانو عبارتند از:

امروزه رایج ترین نوع ایمپلنت زانو، ایمپلنت های فلز روی پلاستیک است. این ایملپنت ها دارای یک جزء فلزی فمورال است که بر روی یک اسپیسر پلاستیکی پلی اتیلن متصل به جزء تیبیا سوار می شود. فلزاتی که معمولا مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از کبالت، کروم، تیتانیوم، زیرکونیوم و نیکل. از نظر پلاستیک های مورد استفاده، پلی اتیلن بر سایر گزینه ها ارجحیت دارد. فلز روی پلاستیک کم هزینه ترین نوع ایمپلنت است و طولانی ترین سابقه را در زمینه ایمنی و طول عمر ایمپلنت دارد.

انواع دیگر ایمپلنت زانو سرامیک روی پلاستیک است. در این نوع ایمپلنت به جای فلز از یک جزء سرامیکی فمورال (یا یک جزء فلزی با پوشش سرامیکی) استفاده می شود که همراه با یک اسپیسر پلاستیکی است. افرادی که به نیکل مورد استفاده در ایمپلنت های فلزی حساس هستند ممکن است نوع سرامیکی آن را دریافت کنند. سرامیک روی سرامیک ، فلز روی فلز انواع دیگر ایمپلنت ها هستند.

ماندگاری ایمپلنت زانو

به طورکلی پروتزهای مورد استفاده در جراحی تعویض مفصل زانو به گونه ای طراحی شده اند که ماندگاری طولانی مدت داشته باشند. مفصل جایگزین شده در حدود ۹۰ درصد از بیماران تا ۲۰ سال پس از عمل جراحی همچنان به خوبی عمل می‌کند. با این حال مفصل زانوی تعویض شده با گذشت زمان می تواند فرسوده شود و یا ممکن است دچار مشکلاتی گردد که عملکرد پروتز موجود با اختلال مواجه شود و در نهایت جراحی تعویض مجدد مفصل زانو ضرورت یابد.

اینکه چند سال بعد از جراحی این عارضه بروز کند به عوامل متعددی مانند نوع پروتز بکار رفته، تکنیک عمل جراحی، استحکام استخوان بیمار، تصادف و تروماهایی که مستقیم به زانو وارد می شود، اعمال نیروی زیاد، فعالیت های فیزیکی سنگین ، زمین خوردن های شدید و فشاری که بیمار به مفصل مصنوعی وارد می کند بستگی دارد. این عارضه در افرادی که وزن بالا دارند محتمل تر است.

عوارض و مشکلاتی که به ایمپلنت های بکار رفته در جراحی تعویض مفصل زانو مرتبط هستند مانند شل شدن (Loosening) پروتز، عفونت مفصل تعویض شده ، بی ثباتی و نا استواری مفصل (در مواردی که رباط های اطراف زانو آسیب ببینند)، واکنش های پاتولوژیک نسبت به ایمپلنت های کار گذاشته شده

عوامل موثر بر طول عمر پروتز زانو

سن: در مواردی که تعویض مفصل زانو در سنین پایینتر صورت گرفته باشد، بعد از گذشت زمان عمر پروتز مورد استفاده، ممکن است مفصل مصنوعی شل شده و تعویض مجدد مفصل ضرورت یابد

فعالیت های سنگین: فعالیت‌هایی که باعث وارد شدن فشار بیش از حد روی مفصل جایگزین شده شوند می توانند منجر به فرسودگی سریع‌تر قطعات پروتز ‌شوند. اما فعالیتهای ورزشی مناسب می تواند به حفظ سلامت زانوی تعویض شده کمک کنند (از فعالیت های تکراری و پر فشار اجتناب کنید)

وزن بالا: هر چه وزن بدن فرد بیشتر باشد، فشار بیشتری روی پروتز وارد می‌شود. بنابراین حفظ وزن مناسب در ماندگاری بیشتر پروتز زانو اهمیت بسیاری دارد.

دکتر سلیمانها

متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی زانو ( mehran soleymanha )
استاد تمام گروه ارتوپدی دانشگاه علوم پزشکی گیلان و عضو انجمن جراحان زانو و آسیب های ورزشی
کلینیک زانوی رشت (rasht knee clinic)