ناپایداری زانو (Knee Instability)
ثبات و پایداری زانو، توسط رباط های صلیبی و جانبی و همچنین عضلات پوشاننده کپسول مفصلی زانو ایجاد می شود. آسیب به این مجموعه، می تواند منجر به از دست رفتن کنترل حرکت، درد و ناپایداری زانو شود.
کشش بیش از حد، آسیب یا ضربه ناگهانی رباط های صلیبی یا جانبی ، آسیب منیسک و آسیب کشکک از اصلی ترین علل بی ثباتی زانو هستند. در حالی که آسیب های رباط اغلب در حین ورزش اتفاق می افتد، ضعف مادرزادی یا اکتسابی ماهیچه ها و رباط ها نیز می تواند باعث بی ثباتی، ناپایداری و خالی شدن زانو شوند.
بی ثباتی زانوی با توجه به علت بروز و شدت عارضه، بر سطح فعالیت یا کیفیت زندگی فرد تاثیر می گذارد. اگر این عارضه تشخیص داده نشود و یا تحت درمان قرار نگیرد و نادیده گرفته شود ، می تواند در درازمدت منجر به ساییدگی مزمن غضروف مفصل (استئوآرتریت) شود و آسیب جدی و غیر قابل برگشت در ناحیه زانو گردد.
به طور کلی هر چه رباط ها بیشتر تحت تأثیر آسیب یا ضعف قرار گیرند، احتمال بی ثباتی مفصل زانو بیشتر می شود. بی ثباتی زانو را می توان به شرح زیر تقسیم بندی کرد:
- ناپایداری ساده مفصل زانو: این مورد زمانی است که تنها یکی از ساختارهای زانو تحت تأثیر قرار گرفته باشد ( به عنوان مثال یک رباط جانبی داخلی(MCL) )
- بی ثباتی پیچیده مفصل زانو: در این حالت چندین ساختار به طور همزمان تحت تأثیر قرار می گیرند ( به عنوان مثال رباط های صلیبی، رباط های جانبی، کپسول مفصل زانو یا منیسک ها )
- بی ثباتی مزمن مفصل زانو
علل بی ثباتی زانو
شایع ترین علل بی ثباتی زانو شامل موارد زیر است:
- ضعف عضله چهارسرران یا همسترینگ
- آسیب (Ligament sprain) یا پارگی (Ligament tear) رباط های نگهدارنده زانو
پارگی جزئی یا کامل هر یک از رباط های زانو ACL، PCL ، MCL و یا LCL ( به دلایل مختلف مانند ساییدگی و پارگی، استرس ناگهانی یا ضربه مستقیم)، معمولاً باعث بی ثباتی زانو و درد می شود. اگر پارگی کوچک باشد یا فرد دچار پیچ خوردگی جزئی باشد، درمان های محافظه کارانه ممکن است به خوبی جواب دهند. اگر پارگی زیاد باشد یا رباط کاملاً پاره شده باشد، به دلیل بی ثباتی مزمن که ایجاد می کند، تقریباً همیشه نیاز به جراحی است.
- پارگی تاندون کشکک و ناپایداری کشکک
رباط‌ها و تاندون‌ها به نگه داشتن کشکک در جای خود کمک می‌کنند ، چنانچه در اثر یک آسیب تروماتیک یا ساییدگی شل یا پاره شوند، می تواند باعث بی‌ثباتی کشکک و در رفتگی آن به طرف خارج زانو شود. ژنتیک فرد و ساختار استخوانی نیز ممکن است باعث بی ثباتی کشکک شود.
- دررفتگی جزئی
رباط آسیب دیده که شل شده است می تواند منجر به دررفتگی جزئی زانو (subluxation) شده و باعث بی ثباتی زانو گردد.
سایر مواردی که می توانند باعث ناپایداری زانو شوند عبارتند از:
- نقص های شدید استخوانی
- آسیب عضلانی
چه افرادی اغلب تحت تأثیر علائم بی ثباتی زانو قرار می گیرند
احتمال بی ثباتی زانو در افراد زیر بیشتر است :
- ورزشکاران ( اگرچه ممکن است در حین هر فعالیت بدنی که منجر به پیچ خوردگی زانو یا ضربه مفصل زانو شود، عارضه بی ثباتی زانو بروز کند)
- استفاده بیش از حد زانو در افرادی که کار فیزیکی سخت انجام می دهد
- افراد دچار اضافه وزن یا چاقی شدید
- افراد مسن با ضعف عضلانی ( ممکن است دچار ساییدگی تدریجی غضروف زانو شوند)
- افراد با سابقه قبلی آسیب مفصل زانو مستعد این عارضه هستند.
ویژگی های زانوی ناپایدار
موارد زیر احتمالاً می تواند بی ثباتی زانو را توصیف کند:
- احساس می کنید زانوی شما از جای خود خارج شده است
- شلی: احساس شل بودن ساختارهای داخل زانو.
- قفل شدن زانو: احساس قفل شدن یا گرفتگی مفصل زانو.
- پاپ در زانو: احساس، یا حتی شنیدن کلیک از زانو.
- درد: ممکن است خفیف، متوسط یا خیلی شدید باشد.
- احساس خالی شدن زانو
- تورم متناوب و جمع شدن مایع داخل مفصل زانو
تشخیص بی ثباتی مفصل زانو
معاینه بالینی توسط پزشک : پزشک پس از شنیدن شرح حال و انجام تستهایی مانند drawer test و varus/valgus stress tests وضعیت رباط های زانو را بررسی می کند.
اگر تشخیص ناپایداری زانو در مفصل زانو باشد، معمولاً معاینات اضافی مفصلی با استفاده از تصویربرداری، مانند تصویربرداری با رادیوگرافی یا MRI انجام می‌شود.
روش های درمان
درمان بستگی به شدت عارضه دارد. در اغلب موارد بی ثباتی ساده زانو ، روشهای محافظه کارانه بدون جراحی مانند فیزیوتراپی و رشد عضلانی، توصیه می شود. استفاده از زانوبند به فرد کمک می کند تا از فشار بیش از حد زانو در طول فعالیت های روزمره و ورزش جلوگیری کند و می تواند به منظور درمان محافظه کارانه، پس از جراحی زانو یا در موارد بی ثباتی مزمن مفصل زانو مفید باشد.
اگر رباط ها دچار پارگی شده باشند و یا آسیب کمپلکس رباط های زانو شدید باشد ممکن است نیاز به جراحی باشد.
دکتر سلیمانها
متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی زانو ( mehran soleymanha )
دانشیار گروه ارتوپدی دانشگاه علوم پزشکی گیلان و عضو انجمن جراحان زانو و آسیب های ورزشی
کلینیک زانوی رشت (rasht knee clinic)
