فیزیوتراپی پس از جراحی بازسازی رباط صلیبی : بازتوانی درست بعد از جراحی بازسازی ACL، نقش مهمی در دستیابی به نتیجه مطلوب و عملکرد زانوی جراحی شده دارد. فیزیوتراپی بعد از جراحی بازسازی رباط صلیبی قدامی بر بازیابی دامنه حرکت کامل زانو تمرکز دارد و به تسکین درد زانو، تورم، انقباض عضلانی، تقویت زانو و بازگشتن به سطح طبیعی فعالیت فرد کمک می کند.
گرافت های مختلفی برای بازسازی ACL آسیب دیده استفاده می شود، متداول ترین آنها اتوگرافت (استخوان کشکک و همسترینگ) و گاهی آلوگرافت (گرفته شده از جسد) است. از نظر نوع گرافت استفاده شده، هیچ تفاوت اساسی در رویکرد فیزیوتراپی پس از جراحی بازسازی ACL وجود ندارد.
هدف برنامه توانبخشی بر اساس اکستنشن زودهنگام زانو ، تحمل وزن ، تمرینات تقویتی و اکستنشن انتهایی زانوی تحت جراحی همانند زانوی سمت مقابل است.
مطابق با دستورالعمل های توانبخشی ACL یک برنامه فیزیوتراپی خوب به دستیابی به اهداف هفته به هفته بستگی دارد.
هفته 2-1 بعد از جراحی بازسازی ACL
انقباض عضله چهار سر ران
برای انجام این تمرین روی سطح صاف به شکلی که زانوی عمل شده کاملا اکستند (باز شده) قرار بگیرد، عضله چهار سر ران (عضله ی جلوی ران) پای عمل شده را بدون تکان دادن پا به آرامی منقبض کنید. انقباض تا ۱۰ ثانیه ادامه پیدا می کند و سپس 10 ثانیه استراحت می کند. این حرکت ۱۰ مرتبه تکرار می شود. این حرکت به حفظ قدرت عضله چهار سر ران کمک می کند.
تمرین جلو و عقب بردن پاشنه پا Heel slides
خم کردن زانوی جراحی شده تا حد امکان، در حالیکه پاشنه روی تخت باشد و پاشنه روی تخت سُر می‌خورد، پا در خم‌ترین حالت 10 ثانیه نگه داشته شده و سپس زانوی خود را صاف کنید و 10 ثانیه استراحت کنید.این حرکت به حفظ دامنه حرکتی زانو کمک می کند.
Prone knee bend
به سمت جلو دراز بکشید، ران و زانوی پای عمل شده خود را در تماس با تخت/کف نگه دارید، از پای سالم برای خم کردن زانوی جراحی شده کمک بگیرید. این حالت را به مدت 10 ثانیه نگه دارید و سپس پای خود را پایین بیاورید تا صاف شود. این تمرین را 10 بار تکرار کنید.
هفته ۲ تا 6 بعد از جراحی
طب هته 2 تا 6 بعد از جراحی باید برای فیزیوتراپی پس از جراحی بازسازی رباط صلیبی با توجه به تمریناتی که پزشک فیزیوتراپ شما داده است باید قبل از شروع تمرینات زیر، بتواند به صورت کامل روی پای خود وزن بگذارد ( عصا را کنار بگذارید) و محدوده حرکت زانوی بیمار به ۰ تا ۱۲۰ درجه برسد. در این مدت تمرین های بالا بردن صاف پا و انقباض ایزومتریک چهار سر ران ادامه پیدا می کند و تمرینات زیر نیز اضافه می شود:
تقویت عضلات چهارسر ران
- اسکات ایستاده با توپ که بین زانوهایت فشرده شود (اگر پشت خود را از دیوار تکیه دهید ، ممکن است آسان تر باشد) این حرکت را در حالت زانوی خم شده 45 درجه به مدت 5 ثانیه نگه دارید و 10 بار تکرار شود.
- با پای عمل شده خود به سمت بالا بروید و سپس دوباره پایین بیایید و 20 بار تکرار کنید.
- برای تقویت زانو در این مرحله می توانید با یک دوچرخه ثابت شروع کنید، در ابتدا با 5 دقیقه با مقاومت کم شروع کنید و سپس به تدریج بیشتر شود.
تقویت همسترینگ
- (In standing) Hamstring catches : زانوی خود را بین 0 تا 30 درجه خم کنید و صاف کنید و در پایان هر محدوده به طور ناگهانی توقف کنید. این حرکت را 20 بار تکرار کنید. در مراحل بعد این حرکت را بین 30-90 درجه و 90-140 درجه و سپس با اضافه کردن وزنه در باشگاه در هفته های 6-12 انجام دهید.
- Hamstring catches (In lying): به سمت جلو دراز بکشید، زانوی خود را خم کنید، پاشنه پا را به سمت خود پایین بیاورید و سپس به موقعیت اول برگردانید. این حرکت را 15 بار تکرار کنید. در هفته 6-12 می توانید با اضافه کردن وزنه این تمرین را انجام دهید.
- Hamstring stretches کشش همسترینگ : پای عمل شده خود را مستقیماً در مقابل خود قرار دهید و پاشنه خود را روی زمین قرار دهید. به سمت جلو خم شوید و دستان خود را روی پای خمیده و عمل نشده خود قرار دهید. مطمئن شوید که پشت خود را صاف نگه دارید. هر کشش را به مدت 20 تا 30 ثانیه برای حداکثر اثر نگه دارید.
تقویت ساق پا
در حالت ایستاده ، روی انگشتان پا بلند شوید و پاشنه های خود را بلند کنید و دوباره به حالت ایستاده برگردید . این حرکت را 20 بار تکرار کنید.
کشش ساق پا
پای عمل شده خود را در حالی که زانو صاف و پاشنه پا پایین است به سمت پشت دراز کنید. به سمت دیوار خم شوید تا بتوانید کشش را در پشت ساق پا احساس کنید. هر کشش را به مدت 20 تا 30 ثانیه برای حداکثر اثر نگه دارید.
هفته 6 تا 12 بعد از جراحی
برای فیزیوتراپی پس از جراحی بازسازی رباط صلیبی در طی هفته 6 تا 12 بعد از جراحی، قبل از شروع موارد زیر باید دامنه حرکت کامل زانو، حداقل تورم زانوی جراحی شده ، قادر به حفظ تعادل روی پای آسیب دیده برای بیش از 20 ثانیه باشید. سپس می توانید تمرینات ورزشی زیر و همچنین فیزیوتراپی را شروع کنید.
- در حالت نشسته زانوی خود را صاف بالا آورده ، به مدت 5 ثانیه صاف نگه دارید و به موقعیت اول بازگردانید. این حرکت را 15 بار تکرار کنید.
- اسکات تک پا
- در این مدت به منظور کسب دامنه حرکت کامل و تقویت عضلات تمرین های قبلی را ادامه داده ، همچنین استفاده از دستگاه های جلو ران و پشت ران در باشگاه بدنسازی، به تقویت عضلات کمک می کند
- ورزش هایی مانند شنا، دوچرخه سواری ثابت و دستگاه الپتیکال به تقویت عضلات پای بیمار کمک می کنند. همچنین تمرینات قبلی به منظور تقویت عضلات باید ادامه یابند.
زمان شروع فعالیت ورزشی پس از جراحی بازسازی ACL
معمولا پس از ۶ الی ۹ ماه بعد از جراحی بازسازی ACL فرد می تواند فعالیت های ورزشی خود را دوباره شروع کند. به منظور شروع فعالیت های ورزشی بیمار باید به اهداف زیر رسیده باشد:
- ۸۵ % قدرت عضله چهار سر ران
- ۸۵ % قدرت عضله همسترینگ
- دامنه حرکت کامل زانو
- عدم وجود التهاب
- ثبات مناسب زانو
- توانایی در دویدن
در ادامه می توانید ویدئو مربوط به تمرینات فیزیوتراپی پس از جراحی بازسازی رباط صلیبی را مشاهده کنید:
دکتر سلیمانها
متخصص ارتوپدی و فوق تخصص جراحی زانو ( mehran soleymanha )
استاد تمام گروه ارتوپدی دانشگاه علوم پزشکی گیلان و عضو انجمن جراحان زانو و آسیب های ورزشی
کلینیک زانوی رشت (rasht knee clinic)
