آناتومی زانو – کشکک زانو

کشکک زانو ، استخوان کوچکی است که در جلوی مفصل زانو قرار دارد و در پشت آن، قسمت مفصلی انتهای پایینی استخوان ران با آن مفصل می شود. سطح پشت کشکک و سطح جلوی انتهای پایینی استخوان ران پوشیده از غضروف است و کشکک در این محل که به شکل یک شیار است می تواند به آسانی به سمت بالا و پایین بلغزد.

کشکک در واقع مانند یک سپر و محافظ در جلوی زانو است و ضرباتی که از جلو به زانو وارد می شود را جذب می کند.عضله چهارسر ران که مهمترین عضله برای حرکت مفصل زانو است توسط تاندون خود به قسمت بالایی استخوان درشت نی یا تیبیا متصل می شود ولی در مسیر این تاندون استخوان کشکک قرار گرفته است.

قسمتی از تاندون که در بالای کشکک قرار گرفته را تاندون چهارسر و قسمتی را که در پایین آن است را تاندون کشکک می نامند.

علت شکستگی کشکک:

بیشترین علت شکستگی کشکک زانو ضربه مستقیم می باشد.مثلاً بر اثر افتادن یا تصادف با موتور سیکلت بوجود می آیند که به دنبال آن زانو درد شدیدی احساس می شود.در این حالات شکستگی معمولا چند تکه بوده ولی قطعات شکسته شده جابجایی زیادی ندارند.

همچنین ممکن است کشکک به صورت غیر مستقیم بشکند, یعنی ممکن است ماهیچه های ران(عضله چهار سر ران) آنقدر به شدت منقبض شوندکه کشکک زانو را به طرف خود بکشند و استخوان آن را از هم جدا کنند.در این حالات استخوان کشکک دو تکه می شود و قطعات شکسته شده از یکدیگر فاصله می گیرند.

انواع شکستگی های کشکک:

علائم:

شایعترین علائم شکستگی کشکک زانو , زخم، درد و تورم در مقابل زانو هستند. سایر علائم  عبارتند از:

• کبودی یا خون مردگی
• ناتوانی در صاف کردن زانو
• ناتوانی در راه رفتن
• به دنبال شکستگی معمولاً در داخل مفصل زانو خون جمع می شود که قابل لمس است.
• اگر کشکک به دو تکه جدا از هم تبدیل شده باشد می توان شکاف بین دو تکه شکسته شده را از روی زانو لمس کرد.

تشخیص:

رادیوگرافی ساده  مهمترین وسیله برای تشخیص این شکستگی است.بندرت در بعضی افراد ممکن است استخوان کشکک دو تکه ای باشد که نباید با شکستگی اشتباه شود.در اکثر این افراد اگر از زانوی مقابل هم رادیوگرافی به عمل آید این کشکک دو تکه ای دیده می شود.

درمان:

درمان شکستگی های کشکک زانو ممکن است با استفاده از روش های غیر جراحی و یا جراحی انجام شود:

• در صورتیکه قطعات شکسته شده بدون جابجایی باشند درمان غیر جراحی است. به این صورت که پزشک معالج ابتدا خون داخل زانو را با سرنگ خارج کرده و سپس با استفاده از گچ بلند اندام تحتانی، زانو را یک و نیم ماه در حالت راست و مستقیم نگه داشته تا استخوان های شکسته شده فرصت جوش خوردن داشته باشند. در این مدت بیمار باید با انجام انقباضات ایزومتریک عضله چهارسر آن را قوی نگه دارد و برای راه رفتن از عصای زیر بغل استفاده کند.
• اگر قطعات شکسته شده از هم جدا شده باشند بیمار نیاز به عمل جراحی جااندازی باز دارد به این معنی که پزشک جراح ارتوپد در اتاق عمل پوست را برش می دهد و سپس قطعات شکسته شده را با ابزارهای بخصوصی در کنار یکدیگر قرار داده و سپس توسط پین و سیم های فولادی آنها را در کنار یکدیگر محکم می کند.

مشکلات دیگر

گاهی اوقات استخوان در محل اتصال به تاندون های بالا و یا پایین خود دچار شکستگی خرد شده و چند تکه می شود.در این حال ممکن است پزشک معالج تکه های خرد شده را خارج کند و تاندون را به قسمت باقیمانده کشکک متصل کند.گاهی وسط کشکک بشدت خرد شده است.

در این حالات جراح ممکن است این قطعات ریز و خرد شده را خارج کرده و دو قطعه بزرگ و عمده بالا و پایین را به یکدیگر متصل کند.
بندرت در شکستگی های بسیار خرد شده کل کشکک، پزشک ارتوپد مجبور می شود تمام قطعات خرد شده یعنی تمام کشکک را خارج ساخته و تاندون های چهارسر در بالا را به تاندون کشکک در پایین متصل کند.

نکته ی مهم

در درمان اینست که در مدتی که باید طبق نظر پزشک مفصل زانو بی حرکت باشد عضلات ناحیه ران ضعیف می شوند ومفصل زانو تا حدی خشک می شود که باید پس از این دوره ی بی حرکتی تحت نظر پزشک معالج و یک فیزیوتراپیست ماهر نرمش های بخصوصی را برای بدست آوردن مجدد دامنه حرکتی زانو و تقویت عضلات ران انجام دهد وگرنه زانو ممکن است بصورت دائمی دچار خشکی شود.

عوارض:

مهمترین آنها عبارتند از:

ساییدگی و آرتروز مفصل :

شکستگی کشکک معمولاً به غضروفی که در سطح پشتی آن است آسیب می زند. این آسیب می تواند در دراز مدت ایجاد سائیدگی مفصل بکند بطوریکه حدود یک پنجم بیماران با شکستگی کشکک در دراز مدت دچار استئوآرتریت زانو می شوند.

ضعف عضله چهار سر :

ضعف عضلات چهارسر ران هم از دیگر عوارض این شکستگی است. محدودیت حرکت زانو چه بصورت محدودیت در راست کردن و یا خم کردن زانو هم شایع است.(البته این محدودیت ها معمولا آنقدر زیاد نیستند که ناتوان کننده باشند.)

درد مزمن در جلو زانو :

از دیگر عوارض این شکستگی ها بروز درد مزمن جلوی زانو است.

ونکته ی آخر:  بیمار باید مراقبت هایی را تا آخر عمر انجام دهد. وی نباید زانویش را کاملاً خم کند. به زبان دیگر نباید چمباتمه بزند. بالا رفتن از پله و نردبان هم برای این افراد فعالیت مناسبی نیست.

دکتر مهران سلیمانها:

متخصص ارتوپدی – فوق تخصص جراحی زانو در رشت